Həkimlərin tanıdılması, reklamı ilə televiziyalarla yanaşı, müxtəlif saytlar da məşğul olur. Hətta sosial şəbəkələrdə həkimlərin uğurlu əməliyyatları reklam olunaraq, uğursuz əməliyyatları və ya prosedurları ört-basdır edilir. Bu növ reklamlardan yararlananlarla yanaşı, zərərçəkənlər də az deyil. Bir çox həkimlərin əslində həkim kimi fəaliyyət göstərməsi üçün qeydiyyatının olmadığı və ya əsl peşəsinin tamam başqa olduğu dəfələrlə üzə çıxıb.

Mediaxeberleri.Az-ın məlumatına görə mövzu ilə bağlı Pravda.az-a açıqlama verən professor Adil Qeybulla həkimlərin reklam məsələsini daim pislədiyini bildirib:

“Dünyanın hansısa yerində belə biabırçılıq yoxdur. Bütün bunlar koorporativ maraqlarla həyata keçirilir. Burada böyük pullar, böyük vəsaitlər dolaşır. Televiziya ekranlarında həkimləri “Ən qabaqcıl”, “Ən  öndə gedən”, “Qüsursuz” həkim kimi  təqdim etmək heç bir işə yaramaz. Əslində bu peşəkarlığa zidd anlayışdır. Dünyanın heç yerində “həkim reklamı” deyilən bir biabırçılıq yoxdur. Bunun qarşısı alınmır. Alınmırsa, deməli, başqa maraqlar var. Müvafiq strukturlar bunu görməli, qarşısını almalıdırlar, Azərbaycan televiziyasını abırlı formaya gətirməlidirlər. Əksinə bu proses hər keçən gün dərinləşir. Əlbəttə, belə anormal hərəkətlərin də anormal nəticələri olur. İnsanlar da əziyyət çəkir, bu növ reklamlara uymamalıdırlar. Belə reklamlar təmənnalıdır. Niyə insan özünü reklam etsin?”

Azərbaycan Tibb Universitetinin Farmakologiya kafedrasının dosenti Aydın Əliyev isə açıqlamasında belə halların cəmiyyətdə meydana çıxmasının başadüşülən olmadığını bildirib:

“Xəstənin həkimdən ixtisasını təsdiq edən sənədi soruşmaq hüququ var. Həkim olmayan adamları işə götürmək nə deməkdir? İnsana qarşı bundan böyük cinayət yoxdur. Dərəbəylikdir? Həkim olmayan şəxsi işə götürən  müəssisə bağlanmalı, rəhbəri müvafiq dərəcədə cəzalandırılmalıdır. Öz vətənini, dövlətçiliyini istəyən şəxş yalandan kimisə təbliğ etməməlidir. Bu, qanunu pozmaqdır”.

Pasiyentlərin peşəkar olmayan həkimləri seçməkdə dolayı yolla olsa da, bu növ reklamların rolu danılmazdır.

Bəs yanlış həkim seçimindən zərərçəkən pasiyent belə halda nə etməlidir?

Hüquqşünas Səfər Quliyevin sözlərinə görə, “Reklam haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununun 9.5-ci maddəsinə və “İstehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununun 13-cü maddəsinin 6-cı bəndinə əsasən haqsız, qeyri-dəqiq və gizli reklam nəticəsində reklam istehlakçısına dəyən zərər məhkəmənin qərarı ilə təqsirkar bilinmiş reklam fəaliyyətinin subyekti (reklamverici, reklam yaradıcısı, reklam istehsalçısı, reklam agenti, rəqəmsal platforma təsirçisi, reklam yayıcısı və reklam istehlakçısı) tərəfindən ödənilir: ““Reklam haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununun 39-cu maddəsinə əsasən reklamverici təqdim etdiyi məlumatın məzmununa və həqiqiliyinə, reklam istehsalçısı reklamın bu Qanunun tələblərinə uyğun hazırlanmasına, reklam yayıcısı, rəqəmsal platforma təsirçisi reklamın bu Qanunla müəyyən edilmiş yerdə, vaxtda, vasitələr və üsullarla yayımlanmasına görə Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsinə, Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsinə və Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar”.

Bu gün uşaqları zərərli informasiyadan qorumaq, efirdə ədəbsiz, təhqiredici, vulqar məzmunun yayılmasının qarşısını almaq, ailə institutuna, milli və bəşəri dəyərlərə hörmət kimi tələblər qalsa da, hələ də özəl telekanllarımıza dur deyən yoxdur.

Artıq cəmiyyətdə müxtəlif səviyyələtdə SOS siqnalı verilib ki, televiziyalarımız cəmiyyətin mədəni-əxlaqi qatını məhv edir, dil, adət-ənənələr, estetik duyğu, normal ənənəvi davranış qaydalarını kobud surətdə pozur, milli dəyərlərə tüpürür. Məsələn, ATV telekanalı bu sahədə liderliyini qoruyub-saxlamaqdadır. Bu kanalda bayağı, ucuz şou-verilişlər xirtdəyə qədərdir. Estetik, əxlaqi və mədəni minimal tələbləri gözləməyən, sadəcə kommersiya marağına istiqamətlənmiş verilişlər efiri zəbt edib. Bu siyasətə isə ATV-nin prezidenti Azər Xəlilov rəhbərlik edir. Etirazı varsa, buyursun, teziz və arqumentlərini ortaya qoysun. Axı onun nə arqumenti olacaq ki?! Yalnız kommersiya marağı. Belə çıxır ki, kommersiya marağı bütün müqəddəs dəyərlərdən üstündür. Hansısa “sehirli əl”in himayə etdiyi Azər Xəlilov sanki özünə söz verib ki, insanların zövqünü alt-üst etməklə, onların dünyagörüşünü ibtidai icma təfəkkürü ilə formalaşdıracaq.

Əgər belə davam edərsə, sizcə, iyrənc zövqü olan tamaşaçı hansı qlobal uğurlarımızın mahiyyətini dərk edər?! Primitiv, ucuz yanaşması ilə cəmiyyətdə Zəfər əhval-ruhiyyəsini anlayar?! Bəli cənablar, bu gün problemlərimizin əsas səbəblərindən biri də məhz ümumi mədəni səviyyənin aşağı olmasıdır. Kütlə formalaşdıran cənab Xəlilov bu baxımdan kimin dəyirmanına su tökür? Əlbəttə, burada Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin də günahı böyükdür. Bu barədə növbəti yazılarımız olacaq. Bu gün isə Azər Xəlilovun fəaliyyətinə qiymət qoyulacaq. O fəaliyyətinə ki, vizual-auditiv olaraq çox güclü alət olan televiziyanı yalnız kommersiya marağı ilə idarə edir. Əlbəttə, o fərqindədir ki. mədəni-əxlaqi standartları tapdalayır. Cəmiyyət üçün belə təsirlərin real təhlükəsini gözardına vurur. Cənab Xəlilov o qədər də savadsız deyil. Bilir ki, qanunvericiliyə görə, televiziya yayımı da “media subyekti”nin fəaliyyəti sayılır. Media subyektləri (yəni kanallar) redaksiya və məzmun baxımından məsuliyyət daşıyırlar.

Xatırladaq ki, ATV-nin öz saytında “redaksiya siyasəti və peşə etikası qaydaları” bölməsi var. Orada “redaksiya siyasəti heç bir halda … milli-mənəvi dəyərlərə, ümumi əxlaqa və ailə institutunun qorunması prinsipinə zidd ola bilməz” – deyə yazılıb. Amma bu, yalnız sözlərdə belədir. Belə çıxır ki, reallıqda bu məsuliyyətin həyata keçirilməsi münasibətləri kifayət qədər mürəkkəbdir. Real vəziyyət həm də belədir: Xəlilov niyə məsuliyyətə cəlb edilməyib? Doğrudur, media qanunvericiliyində texniki olaraq, cəzalar (məsələn, efir yayımının dayandırılması, xəbərdarlıq, inzibati sanksiya) nəzərdə tutulsa da, bu sanksiyalar kifayət qədər məhduddur və “maddi-tövsiyə xarakterli” olaraq qalır. Amma bizə elə gəlir ki, Azər Xəlilovun cəzası lap ağır olmalıdır. Ən azından onu işdən kənarlaşdırmaq lazımdır. Onsuz da Azər Xəlilov heç peşə etikasına və ictimai-mədəni məsuliyyətə də cəlb edilməyib. Hər zaman kölgədə qalmağa çalışan Xəlilov çox təəssüflər olsun ki, hələ də kommersiya maraqları ilə “at oynadır”.

Kağız üzərində məsuliyyət daşıyan Xəlilova heç kim “gözünün ustündə qaşın var” da demir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin AMEA-nın 80 illik yubileyində Azərbaycan dilinin qorunması ilə bağlı verdiyi tezislər də onu deməyə əsas verir ki, özəl kanallar dilimizin də vayına oturub. Sevindirici haldır ki, bununla bağlı Audiovizual Şura sərt cərimələr tətbiq edəcək. Amma nə qədər ki, Azər Xəlilovlar var, özəl kanallarda inanmıram ki, bir irəliləyiş əldə olunsun.

Çünki Xəlilovun patronajlığı sayəsində ATV kimi kanallar bu yolu seçib. Məhz onlar belə hesab edir ki, televiziya kanalının əsas gəlir mənbəyi reklam, sponsorluq və reytinqdir. Reytinq almaq üçün ucuz, sensasion, sadə anlayışlı verilişlər (“reallıq şouları”, “şou-biznes”, “bayağı zarafatlar”, “konfliktli verilişlər” və s.) tez və asan auditoriya cəlb edir. Bu, biznes marağıdır.

Azər Xəlilov bu barədə “peşəkardır”. O yaxşı bilir ki, onların təyin etdiyi auditoriya estetika və yüksək mədəniyyət deyil, sadəcə asudə vaxt və əyləncə axtarır. ATV də böyük məmnuniyyətlə bu tələbatı ödəyir. Kanal rəhbərliyi milli-mənəvi dəyərlər anlayışını da çox vaxt subyektiv qəbul edir. Onlara görə konservativlərin, liberalların, gənclərin və yaşlı nəslin ATV-dən başqa gözləntiləri var. Bu mənada özəl telekanallar elə bir mövqe sərgiləyir ki, cəmiyyətdə “mənəviyyat – kommersiya” toqquşması baş verib. Bu toqquşmaların da baş qəhrəmanlarından biri Azər Xəlilovdur.

Məgər o, hər proqramın seçilməsinə, redaktə olunmasına, yayım saatlarına, veriliş kontentinə nəzarət etmir? Redaksiya siyasəti və etik prinsiplərə göz qoymur? Məhsul olaraq satdıqları verilişlərin zərərlilik miqyasını ölçə bilmir?

Guya Qərb dəyərlərinə sadiq olan Xəlilovun nəzərinə çatdırmaq istəyirik ki, bəyənmədiyimiz sovet dövründə belə televiziya mədəniyyətin, milli kimliyin, dəyərlərin qorunmasında vacib rol oynayıb. Əgər bu rol tələbata, reytinqə və kommersiyaya qurban verilirsə, vay onda bizim halımıza. Bu, həqiqətən də cəmiyyətin mənəvi deqredasiyasını ancaq və ancaq sürətləndirə bilər.

İnanırıq ki, Xəlilovun yerinə gələn istənilən milli düşüncəyə hakim olan rəhbər yalnız reytinq və kommersiya marağı ilə deyil, mənəviyyat, milli kimlik, estetik zövq, cəmiyyətin tərbiyəsi funksiyasını həyata keçirəcək. Gəlin ən azından ümid edək və bu yazıdakı tonumuzu bir qədər sərtləşdirək: Tez bir zamanda özəl telekanallar yalnız ucuz əyləncə verməsin, keyfiyyət, mədəniyyət, ədəb qaydası və dəyərlər irəli çəkilsin. Əks təqdirdə dövlətçilik əxlaqı mənəvi deqredasiya prosesində əriyib gedəcək, Azərbaycanın bir müstəqil ölkə kimi gələcəyini təhlükəyə atacaq. Cənablar, sözdən çox əmələ keçməyin vaxtıdır. Azər Xəlilovları dayandırmalıyıq!

Son zamanlar xüsusilə də uşaqlar arasında yüksək, enməyən hərarət ilə müşayiət edilən xəstəlik yayılıb. Valideynlər dərmanların effekt vermədiyindən və xəstəliyin ağır keçdiyindən narahatdırlar.

Bəs uşaqlar arasında hansı xəstəlik yayılıb?

Mövzu ilə bağlı Mediaxeberleri.Az-a açıqlama verən pediatr Səidə Şaxtaxtinskayanın sözlərinə görə, yayılan xəstəliklərin böyük əksəriyyəti virus mənşəlidir: “Bu hallar, adətən, respirator virus infeksiyaları fonunda baş verir. Bəzən spesifik virus, laborator təsdiq olmadan dəqiq adlandırılmaya bilir. Məsələn, adenovirus, enterovirus, qrip və s”.

Pediatr ağır keçən bu xəstəliyin anidən başladığını və adətən, bir həftə davam etdiyini bildirib: “Yüksək hərarət, halsızlıq, boğaz ağrısı, burun axıntısı, öskürək, bəzən də bədəndə səpkilər yaranır. Mədə-bağırsaq pozuntuları ilə də özünü göstərə bilir. İshal, qusma, ürəkbulanma kimi hallar yarana bilər. Hərarət nəzarətdə saxlanılmalı, bol maye qəbul edilməli və uşağın ümumi vəziyyəti yaxından izlənilməlidir. Sağalma müddəti adətən 5-7 gün arasında olur. Antibiotiki yanlız bakterial infeksiya qoşulduğu təqdirdə vermək olar. Bakterial infeksiyanın olub-olmamasını isə pediatr müayinəsindən sonra müəyyənləşdirmək mümkündür. Virus mənşəli xəstəliklərdə isə antibiotikin istifadə olunması qətiyyən tövsiyə edilmir. Bu tip hallar ən çox kəskin virus infeksiyası, qripəbənzər sindrom və ya enterovirus infeksiyası kimi adlandırılır. Dəqiq diaqnoz isə klinik müayinə və lazım gəldikdə laborator analizləri əsasında qoyula bilər”.

Bakı şəhərinin Səbail rayonunda yerləşən “İvanovka” ticarət obyektində aparılan yoxlamalar kərə yağı adı ilə satılan məhsulların tərkibində ciddi uyğunsuzluqlar olduğunu üzə çıxarıb. AQTA-nın məlumatına görə, satışdan götürülən yağ və süd məhsulları bitki yağları qarışığından ibarət olub və müvafiq sənədlər olmadan realizə edilib. Təkrar laborator sınaqlar isə həm yağlarda saxtalaşdırmanı, həm də kəsmikdə mikrobioloji çirklənməni təsdiqləyib.

Aparılan araşdırmalar göstərir ki, satıcıların kərə yağı adı altında bitki yağlarından ibarət qarışıqları alıcılara “təbii məhsul” kimi təqdim etməsi bazarda saxtakarlığın daha incə üsullarla genişlənməsinə səbəb olur. Mediaxeberleri.Az xəbər verir ki, mütəxəssislərin sözlərinə görə, istehlakçıların belə halları fərqləndirməsi çətin olsa da, diqqət yetiriləcək bir neçə məqam real kərə yağını tanımağa yardım edə bilər. İlk növbədə, kərə yağı otaq temperaturunda yumşalmalı, lakin tam mayeləşməməlidir. Bitki yağları qarışığı adətən sürətlə ərir və bıçaqla kəsilərkən elastik deyil, daha çox “yayılmış” görünüşə sahib olur.

Qoxu və dad da istehlakçı üçün mühüm göstəricidir. Təbii yağ yüngül süd qoxusu ilə seçilir, bitki yağları isə ya qoxusuz olur, ya da süni ətir vasitəsilə “kərə yağı” effekti yaradılır. Rəngində də fərqlər müşahidə edilə bilər: təbii məhsul adətən açıq sarı tonunda olur, çox tünd və parlaq rəng isə əlavə olunmuş rəngləndiricilərdən xəbər verə bilər. Etiket və sənədləşmə isə ən əsas amillərdən biridir. Məhsulun üzərində istehsalçı, tərkib, yağlılıq dərəcəsi və saxlanma qaydalarının göstərilməsi məcburidir; bu məlumatlar olmayan məhsullar risk qrupuna daxildir.

Mütəxəssislər bildirirlər ki, ev şəraitində sadə sınaq da aparmaq mümkündür: kərə yağı isti suda həll olarkən suda xırda hissəciklər əmələ gətirir, bitki yağı qarışığı isə tamamilə əriyərək bircins maye halı alır. Alıcıların bu əlamətlərə diqqət etməsi saxta məhsulların qarşısını almaqda mühüm rol oynaya bilər.

Bakı metropoliteninin “28 May” stansiyasında qatarların hərəkətində fasilə yaranıb.

Mediaxeberleri.Az Oxu.az-a istinadən xəbər verir ki, sərnişinlərin verdiyi məlumata görə, buna səbəb stansiyada hərəkət etmək istəyən qatarda tüstülənmənin baş verməsi olub.

Edilən anonsun ardından sərnişinlər vaqonlardan düşürülüblər.

Bildirilir ki, tüstülənmə yeni nəsil qatarda baş verib.

“Bakı Metropoliteni” QSC-dən məlumat verilib ki, saat 22:58-də qatarın idarəetmə panelində texniki nasazlıq qeydə alınıb:

“28 May” stansiyasında sərnişinlər düşürülüb və qatar “Nizami” stansiyasından texniki baxış üçün “Nərimanov” elektrik deposuna göndərilib”.

San-Fransisko şəhəri on aparıcı qida istehsalçısına — o cümlədən Kraft Heinz, Mondelez və Coca‑Colaya, qarşı iddia qaldırıb. Şəhər rəsmiləri bu şirkətləri “təkrar emal edilmiş qidaları qəsdən sağlamlığa zərərli və asılılıq yaradan məhsullar kimi satışa çıxarmaqda” və reklam vasitəsilə sağlamlığa zərərli məhsullara təşviq etməkdə ittiham edirlər.

İddiyada vurğulanır ki, şirkətlər istehlakçılara məhsulların zərərlərini gizlədiblər və bu, Kaliforniya qanunlarına əsasən ictimai qayda və ədalətli rəqabət prinsiplərinin pozulmasıdır. Məqsəd — qida firmalarının sağlamlıq xərclərinə görə məsuliyyət daşıması və gələcəkdə “aldadıcı marketinq” taktikalarının dayandırılmasıdır.

Şəhər rəsmiləri bildirir ki, təkrar emal edilmiş qidaların artan istehlakı ilə eyni dövrdə piylənmə, şəkərli diabet, ürək-damar xəstəlikləri və xərçəng kimi xroniki xəstəliklərin faizi yüksəlib. İddia sənədində bu vəziyyət “ictimai səhiyyə krizi” adlandırılıb.

Bu iddia ABŞ-da dövlət orqanları tərəfindən qida şirkətlərinə qarşı təkrar emal edilmiş məhsulların zərərliliyinə dair olan ilk nümunələrdən biridir. Əgər məhkəmə şirkətlərin lehinə qərar qəbul etməzsə, bu, ABŞ-da ərzaq təhlükəsizliyi və marketinq siyasətində mühüm presedent ola bilər.

Məlumdur ki, “Instagram”, “YouTube”, “TikTok”, “Facebook” və “Twitter” kimi sosial media platformaları çox istifadə edilir. Son zamanlar dövrün tələbinə uyğun olaraq, xüsusilə iş adamlarının və məşhur simaların daha çox yeni sosial media platformalarından biri olan “TikTok”a üz tutduqları müşahidə olunur.

Artıq bu platformalar milyonlarla insan üçün qazanc yerinə çevrilib, onlar öz səhifələri, kanalları, bloqları ilə böyük həcmdə gəlir əldə etməyə nail olurlar. Son illərdə sosial şəbəkələrdən böyük məbləğdə gəlir əldə edən şəxslərin vergi ödəməsi məsələsi bütün dünyada, həmçinin Azərbaycanda ciddi müzakirə mövzusuna çevrilib.

Əksər inkişaf etmiş və etməkdə olan ölkələrdə sosial şəbəkələrin sahibi olan şirkətlər yerli hökumətlərlə işbirliyi quraraq fəaliyyət göstərirlər. Onların ümumi razılaşma əsasında fəaliyyətindən hansısa ölkənin vətəndaşları, şirkətləri əldə etdikləri gəlirdən ölkə qanunvericiliyinə uyğun vergi ödəyirlər. Bunun üçün zəruri qanuni baza, hüquqi çərçivə yaradılıb.

Azərbaycanda hansı sosial platformalardan gəlir əldə etmək mümkündür? Sosial media üzrə mütəxəssis Məhəmməd Türkmənin dediyinə görə, İnstagram istisna olmaqla, açıq sosial platformaların hamısında gəlir var: “Youtube, Facebook-Meta, X, Tik-Tok - hamısında gəlir var. Azərbaycanın istifadəçi tərkibini nəzərə alanda vəziyyət dəyişir. Tik-Tok baxışa görə gəliri istifadəçiləri stimullaşdırmaq üçün verir. Çünki onsuz da canlı yayım açaraq izləyici toplayan şəxslər göndərilən hədiyyələrdən bir çox hallarda külli miqdarda gəlir əldə edirlər. Buna görə də Tik-Tok-da baxışa görə gəlir sırf digər sosial şəbəkələrlə rəqabətə davam gətirmək üçün tətbiq olunur. Çünki əksər sosial şəbəkələrdə baxışa görə gəlir tətbiq olunur, bu, istifadəçiləri daha çox izləyici cəlb etməyə sövq edir. Youtube-nin qısa videolar çıxarmasının əsas səbəbi də budur. Belə yüksək rəqabət şəraitində saniyələrdən dəqiqələrə qədər müddəti əhatə edən qısa videolar böyük baxış toplamaqla yüksək gəlir gətirə bilir. Lakin Tik-Tok baxışa görə gəliri yalnız 7-8 ölkədə tətbiq edir, Azərbaycan ora daxil deyil. Həmin 7-8 ölkədə müəyyən tələblərə cavab verən istifadəçilərə baxış sayına görə ödəniş edilir. Facebook-da da bir neçə gəlir əldə etmək üsulu var. Bunlardan biri videolara reklam yerləşdirilməsidir. Youtube-də olduğu kimi videolara reklam yerləşdirib gəlir əldə etmək mümkündür. Bu gəlir kanalı da Azərbaycan üçün tam açıq deyil. Doğrudur, bank hesabı açıb onu Facebook hesabına bağlamaq olur, lakin bunu etmək üçün də ciddi tələblərə əməl etmək lazımdır. Məsələn, istifadəçi-kanal sahibi müəllif hüquqlarını pozmamalı, Meta-dan hər hansı cəza almamış olmalıdır. Bu şərtlərə uyğun olan istifadəçilər Azərbaycanda hələlik belə reklam gəlirlərini götürə bilmirlər. Meta belə imkanı hələlik ölkəmizə yaratmayıb. Yaxın müddətdə Azərbaycan da daxil olmaqla, 30-dan yuxarı ölkədə belə gəlirin çıxarılması imkanının yaradılacağı gözlənilir.

Facebook-da Avropada tətbiq olunan bir gəlir növü də hansısa posta ulduz göndərilməsidir. Azərbaycanda bu imkan yaradılmayıb hələlik. Kiminsə postu daha çox ulduz alırsa, ondan müəyyən həcmdə gəlir əldə edir.

İnstagram heç bir gəlir vermir, söhbət, əlbəttə, kimdənsə pul alıb onun məhsulunu təbliğ etməkdən getmir. Platformanın özü istifadəçilərə hər hansı gəlir vermir".

Mütəxəssisin dediyinə görə, Azərbaycanda ən çox gəlir götürülə bilən platformalardan biri Youtube-dir: “Burada müəyyən abunəçi sayını keçdikdən, digər bir sıra tələblərə əməl etdikdən sonra gəlir kanalı aktivləşir. Burada gəlir 1000 baxış üzərindən götürülür. Burada da gəlirlər fərqlidir: məsələn, hər min baxışa görə Azərbaycanda 5 qəpik verilirsə, Türkiyədə bu, 7 qəpik, Almaniyada 20 qəpik təşkil edir. Burada əsas rol ölkələr üzrə istifadəçi sayındadır. Digər parametrlər də nəzərə alınır, lakin əsası istifadəçi sayı  - auditoriyadır. Azərbaycanın Youtube-də qeydiyyatdan keçmiş 2 milyona yaxın istifadəçisi var. Bir video yerləşdirsən, maksimum bu 2 milyona çatacaq, ancaq bu da real deyil. Özü də videonun müddəti 10 dəqiqəni keçməlidir ki, reklam sayı və gəlir çox olsun. Qısa videolarda baxış sayı çox olsa da, 3 dəqiqəyə qədər müddəti əhatə etdiyi üçün reklam yerləşdirmək mümkün olmadığına görə gəlir də az olur.

X-ə gəlincə, burada yazılan statuslara verilən reaksiya -yazılan rəylər, re-paylaşımlara görə gəlir əldə etmək mümkündür.

Telegram-da da gəlir əldə etmək imkanı var. Orada ödəniş üsulları var: kanal açıb, müəyyən məbləğ ödəyib, paylaşımlar edirsiniz, ona olan baxışlardan gəlir gəlir. Belə paylaşımlara adətən ödəniş etmədən baxmaq mümkün deyil, kimsə baxmaq istəyirsə, müəyyən məbləğ ödəyib baxır. Həmin paylaşımlardakı foto və videoları endirmək mümkün olmur".

Qeyd edək ki, Azərbaycanın qanunvericiliyinə görə, bütün reklamlardan gəlir vergisi tutulduğu kimi, “Youtube”dan da tutulur. Kanal aktivləşəndən sonra müəyyən məbləğ kanalda olan hesaba gəlir. O hesabdan vəsaiti çıxartmaq üçün ilk növbədə vergi qeydiyyatına düşmək, VÖEN açdırmaq lazımdır. VÖEN hesabına bağlı bank hesabı da açdırmaq və  qanunvericilikdə reklamdan əldə olunan gəlirə nəzərdə tutulan vergini ödəməklə qalan pulunu çıxara bilirsən. Bank hesabı açmadan, vergi qeydiyyatından keçmədən pul əldə etmək mümkün deyil.

Mütəxəssislər bildirirlər ki, Azərbaycanda “Youtube” platformasına reklam verənlər azdır. Ölkədə Azərbaycan kontenti olan kanallar üçün reklamdan gəlir qazanmaq çox çətindir. Mütəxəssislər bunun səbəbini rəqabətin çox zəif olmasında görürlər. Buna səbəb isə reklam bazarının həcminin aşağı olmasıdır. Sağlam rəqabət mühiti olmadığına görə reklamla müştəri cəlb etmək imkanları da aşağıdır. İnkişaf etmiş ölkələrdə uğurlu reklam kampaniyası şirkətlər üçün böyük gəlirlər təmin edir. Azərbaycanda belə imkan çox məhduddur. Buna görə də şirkətlər sosial platformalarda, o cümlədən Youtube-da reklam yerləşdirməkdə maraqlı deyillər. Bu sahədə Azərbaycan istifadəçiləri də xarici şirkətlərin reklamlarına möhtac qalırlar.

İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Dövlət Vergi Xidmətindən verilən məlumata görə, Vergi Məcəlləsinin 101.3-cü maddəsinə əsasən, sosial platformadan gəlir əldə edən şəxslər hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyətini həyata keçirən fiziki şəxs hesab olunurlar. Onların vergiyə cəlb olunan gəlirlərindən 20 faiz dərəcəsi ilə vergi tutulur. Vergi Məcəlləsinin 102.1.30-cu maddəsinə əsasən, müvafiq il üzrə orta aylıq muzdlu işçi sayı 3 nəfərdən az olmayan və məcburi dövlət sosial sığorta haqları üzrə borcu olmayan mikro sahibkarlıq subyekti olan fərdi sahibkarların sahibkarlıq fəaliyyətindən əldə etdikləri gəlirinin 75 faizinə güzəşt tətbiq edilir. Müvafiq il üzrə orta aylıq muzdlu işçi sayı təqvim ili ərzində muzdlu işçilərin sayının cəmlənərək 12-yə bölünməsi yolu ilə müəyyən edilir. Vergi ödəyicisi tərəfindən əmtəəsiz əməliyyatlar aparıldığı halda, bu maddə ilə müəyyən edilmiş vergi güzəşti əmtəəsiz əməliyyatlardan yaranan gəlirlərə münasibətdə tətbiq edilmir.

Azərbaycanda son illərdə sosial platformalardan daha çox gəlir əldə edənlər bloqerlər, influencerlər hesab olunur. Onlar fərdi qaydada yaratdıqları bloq və ya səhifəyə çoxlu abunəçi sayı toplayır, daha sonra müxtəlif məhsulların, turizm obyektlərinin, istirahət məkanlarının və sair reklamını öz səhifəsində yerləşdirməklə qazanc əldə edirlər. Bundan başqa, belə insanlar özləri hansısa obyektə gedir, xidmətdən istifadə edərək onu lentə alıb səhifəsində yerləşdirir, yaxud hansısa mövzuda müzakirə açaraq, bundan da gəlir əldə edirlər.

İndiyədək onların belə fəaliyyətdən gəlirləri vergiyə cəlb olunmurdu. Lakin İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Dövlət Vergi Xidmətinin təşəbbüsü ilə bu ilin iyununda Milli Məclisdə “Reklam fəaliyyəti haqqında” qanuna dəyişikliklər edilib.

Avqustda Prezident tərəfindən təsdiqlənən dəyişikliklərə əsasən “rəqəmsal platforma təsirçisi” anlayışı qanuna daxil edilib. Bu, blogerlik və influenserlik fəaliyyətini əks etdirir. Dəyişiklikdə nəzərdə tutulur ki, bloger və ya influencer xidmət göstərdiyi şirkətlə ciddi müqavilə şərtləri ilə çalışmalıdır. Məsələn, bir turizm, yaxud istirahət məkanına gedib istirahət edərək oradan video hazırlayıb səhifəsində təbliğ edən bloger bunu müqavilə əsasında rəsmiləşdirib, vergi ödəməlidir. Müqavilədə onun həmin məkandakı istirahətinin xərci reklam haqqı kimi hesablanaraq, müvafiq verginin ödənməsi təmin olunmalıdır.

Bu fəaliyyət növü ilə məşğul olanlar hər hansı bir məhsulu və ya xidmət sahəsini reklam edirlərsə, bu reklamdan əldə etdikləri gəlirlər üzrə gəlir vergisi öhdəliyi daşıyırlar. Məhsulun reklam və ya tövsiyə xarakterli olması bloger və influenserin bu fəaliyyət üzrə davamiyyətinə görə təhlil edilə bilər.

Qanunun tələbinə əsasən sosial media üzərindən gəlir əldə edən fiziki şəxslər vergi orqanlarında uçota alınmaqla VÖEN əldə etməli, fəaliyyəti təsdiqedici sənədlər əsasında rəsmiləşdirməli və əldə olunan gəlirlər üzrə vergi orqanına bəyannamə təqdim etməlidirlər.

Onu da qeyd edək ki, bütün dünyada sosial şəbəkədən qazanc əldə edənlərin öz gəlirlərini tam həcmdə vergiyə cəlb etmələri problem hesab olunur. Əksər ölkələrdə bu, faktiki olaraq, şəxslərin vicdanına bağldır - məsuliyyətli şəxslər öz gəlirlərinin tamamını ağardır və müvafiq vergiləri ödəyirlər. Lakin bunu etməyənlər edənlərdən daha çoxdur və indiyədək belə şəxslər üzərində effektiv nəzarət mexanizmi qurmağa nail olan ölkə yoxdur.

Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi (AQTA) tərəfindən Neftçala, İmişli və Tovuz rayonlarında fəaliyyət göstərən ərzaq bazarlarında növbəti monitorinqlər həyata keçirilib.

Mediaxeberleri.Az xəbər verir ki, bu barədə AQTA məlumat yayıb.

Bildirilib ki, monitorinq zamanı bir sıra nöqsanlar aşkar olunub. Belə ki, bazarlarda balıq məhsullarının açıq havada satışının həyata keçirildiyi, süd və süd məhsullarının satışı sahələrində isə saxlanc və soyuducuların təşkil olunmadığı müəyyən edilib. Bundan başqa, müəyyən olunub ki, bazar daxilində abadlaşdırma işləri aparılmayıb, işçilər sanitar geyimlərlə təmin edilməyib, piştaxtalar asan yuyulub təmizlənə bilən materialdan təşkil olunmayıb.

Aşkar edilmiş nöqsanların aradan qaldırılması üçün bazar sahiblərinə müvafiq göstərişlər verilib, qanunvericilik çərçivəsində inzibati tədbirlər görülüb.

AQTA bildirir ki, insanların sağlamlığını riskə atan, qida təhlükəsizliyi tələblərinə əməl etməyən satış subyektləri ilə bağlı nəzarət tədbirləri davam etdiriləcək və sərt tədbirlər görüləcək.

Gəncə şəhərinin Faiq Bayramov küçəsində yaşayan bir qrup sakin ciddi bir problemlə üzləşib. Belə ki, yaşayış ünvanlarının dəyişdirilməsindən sonra onların evlərində tanımadıqları şəxslər qeydiyyata düşüblər.

Vətəndaşlar bu vəziyyətdən narazılıq edərək, çıxış yolu tapa bilmədiklərini bildirirlər. Onların sözlərinə görə, bu şəxslərin çoxu ölkə hüdudlarından kənarda yaşayırlar:

"Qeydiyyata alınan şəxslərin çoxu Azərbaycanın hüdudlarından kənardadırlar, mən nə onları qeydiyyatdan çıxara bilirəm, nə də kimə şikayət edirəm, deyirlər bizlik deyil".

Sakinlərdən biri isə öz evindəki vəziyyəti belə izah edib:

"17 nəfərdən 4-ü bizik, 13-ü qonşulardır. Qonşular da deyirlər ki, biz həmin ünvandan çıxsaq, havada qalırıq. Həmin qonşuları da qeydiyyata o biri qonşular salıblar. Biz ünvanları dəyişmək üçün gərək bütün qonşular bir-birini məhkəmə yolu ilə çıxarsın, təzədən şəxsiyyət vəsiqələri yenilənsin və çıxarış düzəlsin".

Vətəndaşlar bu prosesin həm vaxt, həm də maliyyə baxımından çətin olduğunu qeyd edirlər. Onlar tək məhkəmə rüsumunun 100 manat, vəkilə ərizə yazdırmaq üçün isə 30-40 manat ödənməli olduğunu vurğulayırlar.

Əmlak Məsələləri Dövlət Xidmətinin (ƏMDXN) Ünvan Şöbəsinin müdiri Rəna Vəliyeva məsələyə aydınlıq gətirib:

"Köhnə qaydalarla ünvanların təkrarlanma halları çox olurdu. Bu və digər problemlərə görə biz ölkə üzrə yeni qaydalara, yeni sistemə keçid etdik. Yeni qaydalarla verilən ünvanlar təkrarlanmır".

Daha ətraflı Baku TV-nin süjetində:

Psixoloji qusma mədə və həzm problemlərindən deyil, psixoloji səbəblərdən qaynaqlanan qusmadır.

Mediaxeberleri.Az bildirir ki, bu, adətən stress, panik hissi və iş həyatındakı problemlər zamanı ortaya çıxır.

Niyə baş verir?
Bədənin “savaş-qaç” reaksiyası adrenalin və digər stress hormonlarını artırır. Bu isə mədədə diskomforta və qusmaya səbəb olur.
 

Nə etmək lazımdır?
Stresi azaltmaq üçün meditasiya, nəfəs məşqləri, təmiz hava və həzm üçün asan qidalar tövsiyə edilir. Bitki çayları, məsələn, zəncəfil və çobanyastığı qusmanı yüngülləşdirə bilər.

Psixoloji dəstək vacibdir
Qusma davam edirsə, yalnız mədə sakitləşdiricilər kifayət etmir. Bu halda psixoloq və ya psixatra müraciət etmək vacibdir.