Prof.Tahirə Allahyarova

“..xəbərin mürəkkəb şəklində ciddi mədəni, siyasi, ictimai, hətta kəşfiyyat xarakterli təhdidləri var. Birincisi..2,3,4...10-cu..və s.” - Mirşahin Ağayev

 “Məhsəti” filmi ətrafında səs-küy səngidi, “film harada, nə vaxt, niyə, necə, nə məqsədlə ortaya çıxıb?” - sualları cavabsız qalıb... Filmlə bağlı səslənən rəylərdən çoxu “heç nə deyə bilmərəm, çünki baxmamışam” - kimi idi. Halbuki, filmdən paylaşılan fraqmentlərdə Məhsəti Gəncəvi ilə bağlı təsəvvürlərimiz və əsərin qəhrəmanı arasındakı fərqin sadəcə anonsu “şok” effekti yaratdı.

Bir-birinə diametral əks baxışların bəziləri - rejissoru, baş rol ifaçısını, film çəkəni müdafiə etdi. Bəziləri “əxlaq keçikçisi” əsrinin artq tarixdə qalmasını bildirdi. 3-cülər filmi və aktrisanı bir kənara qoyub, Məhsəti Gəncəviyə “əxlaqsız” deyib linç etdi. Bunların sırasında absurdun zirvəsi bir filoloq alimin “əxlaqsızlıq” anlayışı oldu. Sitat: “Mənə pis təsir edən budur ki, filmi tənqid edirlər... lakin Əbülfəs Qarayevi işə qatmaq əxlaqsızlıqdır.”( filoloq Firudin Qurbansoy).

Ekzotik adlanacaq başqa fikirlər də vardı: film “oriyentalizm”-dir, FETÖ, Soros və s. (!?)

“Məhsəti” filminin rejissorunu müdafiə edən digər fikir sahiblərinin arqumentləri belə idi: “Filmə ideoloji baxış ağırlıqlı olarsa, çağdaş film yaratmaq mümkün olmayacaq. Kino sənətinə töhfə vermək istəyən rejissorları bu cür ittihamlara məruz qoymaq onların qol-qanadını sındırmaq deməkdir. Həqiqətən ehtiyatlı olmalıyıq. Bu gün səviyyəli film çəkmək üçün böyük vəsaitə ehtiyac var.”(Fazil Mustafa, deputat). Məntiq: vəsait olmadığı üçün “kim nə istəyir çəksin” - kimidirmi?

Qeyd edilənlər necə olsa da, hər halda filmə münasibət, fikirlər idi. Münasibətin bu formasını seçənlər “Susmaq razılıq əlamətidir” - məntiqini üstün tutdu. Halbuki bu qism əslində ilk olaraq danışmalı olanlar idi. Susqunlar - adi vaxtlarda TV, kino, efir, bədiyyatla bağlı efirdən düşməyənlərin - Mədəniyyət Nazirliyinin layihələrində fəal olanlar (Aqşin Yenisey və digərləri s.), tənqidçilər, publisistlər (professor Q.Məhərrəmli) və bir çox başqa mediatik fəal şəxslərdən gözləntilər havada qaldı.

Bütövlükdə “Məhsəti” filmi ətrafında baş verənlər nəinki toplumun, daha vacibi, sahənin tənqidçi-təhliçi cameəsinin, mədəniyyətimizdə baş verən proseslər, o cümlədən, film, rejissor və aktrisa ilə bağlı reallıqdan tamamilə xəbərsiz olduğunu aşkara çıxardı. Filmin məzmunu janr olaraq "underground" (meynstrim (rəsmi) mədəniyyətə qarşı), gerçəklikdə təxribat olsa da, məşhur ailədən olan müəlliflin və komandasının fəaliyyəti ilə bağlı bu qədər məlumatsızlıq bizə heyrətamiz göründü.

Məlum olur ki, ölkə ictimai-siyasi, ədəbi-bədii, mədəni-mənəvi həyatında baş verən proseslərdən kimsənin xəbəri yoxdur ... bir nəfər istisna olmaqla...

Əminik ki, “REAL Təhlil İnformasiya Mərkəzi” - Real TV-nin baş direktoru Mirşahin Ağayev də özünün dediyi kimi, bu “filmciyə” baxmayıb. Bəs o nədən film adlanan bu təxribatın təhdidlərini görə bilir, dönə-dönə mövzuya qayıdır. Bir anlığa təsəvvür edək ki, filmlə bağlı müzakirələrdə Mirşahin Ağayev də yoxdur, “baxmayanlar” kimi susur, danışmır, yaxud da “baxmayıb” da filmi müdafiə edir. Bunu təsəvvür etmək belə dəhşətdir.

Maraqlı olan bir də bu məqamdır ki, Mirşahin Ağayev film, müəllif, onun komandası ilə bağlı bu araşdırmada təqdim edilən məlumatları, fikrimizcə təfərrüatlı bilmir, amma yenə də o təhdidləri necə görə bilir? Cavab birdir: dövlətçilik, dəyərlər və milli təəssübkeşlik fəhmi, duyumu. Azərbaycana qarşı planlaşdırılan bütün təhdidləri görmək, dəyərləndirmək üçün “3-cü göz” qismində dövlətçilik fəhminə, milli mənəviyyat duyumuna malik olmalısan.

 Onu bağışlamaq olarmı? Suad Qarayevanın üzrxahlığı: səmimi peşmançılıq yoxsa psixoloji zorakılıq-qazlaytinq fenomeni

Filmi xəbər başlığına çevirən onun müəllifi - Suad Qara oldu. Bilərəkdən ajiotaj yaratmaq - diqqət cəlb etmək üçün. Sonra bir-birinə kökündən zidd açıqlamalar gəldi:

1. Filmi festivala buraxmayanlara etiraz-bəyanat yazması;

2. Öz “yaradıcı” heyətindən üzr istəməsi;

3. Sonra bu yazdığını da silməsi;

4. Sonra hamıya üzrxahlıq yazması və nəhayət, (5) şərh bölümünü bağlaması. Bu nə sürət, nə dəyişkənlik?! Suad Qaranın üzrünü yaşadığı “koqnitiv dissonans” effekti” saymaq olarmı? Bu cür filmi dörd il əvvəl çəkən birinin öz mövqeyini bu sürətlə dəyişməsinin məntiqi izahı, təbii, yoxdur. Bu sadəcə filmlə bağlı “antireklam-reklam” ajiotajının yaranmasına nail olandan sonrakı “psixoloji qazlaytinq” fenomeni idi. “Qazlaytinq” (gaslighting) psixoloji manipulyasiyanın, psixoloji zorakılığın bir formasıdır. Qarşısındakını - gördüyü gerçəkliyə dair fikrinə təzyiq etməyə, özündən şübhələnməyə, hətta gözü ilə gördüyünü, öz fikrini inkar etməyə məcbur edən davranışdır. Bu günkü posthəqiqət əsrində qazlaytinq fenomeni psixoloji anlayış çərçivələrini aşıb, artıq “siyasi, mədəni və geosiyasi qazlaytinq” müstəvilərinə də dərindən nüfuz edib. Bunlar başqa mənalardır və qarşıda bəhs ediləcəyi kimi, bu mənalar Suad Qaranın üzrxahlığına -“mədəni qazlaytinq” əməlinə tam olaraq aiddir.

İstər sosial normalarda, istərsə də sakral kitablarda vurğulanan üzrxahlığın meyar-prinsipləri: səmimilikdir, söz deyil - əməllərdir. Bu yoxdursa, deməli quru, boş sözlər, saxta üzrxahlıq: ictimai rəyi çaşdırmağa hesablanmış riyakarlıq, tərbiyəsizlikdir.

Suad Qaranın “üzr-qazlaytinqi” elə-belə ortaya çıxmadı. Özünün və ona ev tapşırığı verənlərin müzakirələri diqqətlə izləməsindən, Azərbaycan izləyicisini beləcə avam və sadəlövh saymasından, son on ildəki fəaliyyətindən hamının xəbərsiz olmasına əminliyindən irəli gəlib. Bu araşdırmada onun dərindən yanıldığı, ölkə izləyicisinin “İQ”-sünün Suad Qara və “ağalarının” əmin olduğu qədər aşağı olmadığı YALNIZ ƏLAHƏZRƏT FAKTLARLA göstəriləcək.

Mədəniyyətimizin, dəyərlərimiz və ideoloji təhlükəsizliyimizin, mənəvi immunitetimizin bu günü və gələcəyini düşünənlər, “Məhsəti” filmini müdafiə edənlər, müzakirələri hay-küy sayanlar, fursət varkən Məhsəti Gəncəvini də “linc” edənlər üçün... ilk şairəmizin irsini sərvətimiz hesab edən, mədəni kimliyimizin üzləşdiyi təhlükələrin miqyas və dərinliyini görmək istəyənlər üçün maraqlı olacaq.

 Filmə ictimai reaksiya: “İspan xəcaləti”. Nə mimezis, nə də katarsis...

“Məhsəti” filmi ilə bağlı son 3 həftə rəqəmsal əsrin “aqorası” olan-sosial şəbəkələrdə toplum olaraq yaşadığımız fenomen “ispan xəcaləti, utancı”- adlana bilər. “İspan utancı” - sadə dildə başqasının ədəbsiz və ya nalayiq hərəkətinə görə onun (onların) əvəzinə utanmaq, sıxılmaq, ayıb hissi yaşamaq kimi başa düşülür. Deyilənə görə, anlayış (spanish shame) elə filmlərlə bağlı - 1990-2000-ci illərdə ekranları dolduran ispandilli – Meksika, Argentina teleseriallarını izləyən ingilis tamaçaşıların utanc reaksiyalarını ifadə etmək üçün ortaya çıxıb.

Üzr postunu yazan Suad Qarayeva hesab edir ki, hər şey bitdi. Halbuki, yaşanan “ispan ayıbı” yaddaşlarda asan unudulan fenomen deyil, ictimai əxlaqda onun “şram-çapıq” izləri qalır... Filmin təhvil verildiyi Fransa şirkəti “Məhsəti”ni festivaldan festivala daşıyanda həmin izlər hələ çox sızlayacaq...

 “Filmin sonu”, yoxsa... ”Məhsəti” Fransa şirkətinə“əmanət” edilib. Suad Qaranın “Oskar” hədəfi...

“..o film adlanacaq nəsə heç bir yüksək məziyyətə malik olmasa belə harada nümayiş olunsa Azərbaycan, onun mənəviyyatı, tarixi, ədəbiyyatı, şeiri yenə təhqir olunacaq.” - Mirşahin Ağayev

Film Fransanın “Origine Films” kinoşirkətinə təhvil verilib.

“Məhsəti” filminin bundan sonrakı taleyini müəyyən edəcək Fransanın “Origine Films” şirkəti Paris və Lionda yerləşir. Bu nə sirri-xuda? Sadəcə məntiq: Suad Qara 20 ildən çoxdur İngiltərə -Londonda yaşayır, vətəndaşıdır, amma film dünya erməniliyinin ən çox şəbəkələşdiyi Fransanın kinoşirkətinə verilib!? Və... şirkət filmii 2025-ci ilin may ayında Amerikada ən çox ermənilərin yaşadığı Kaliforniyada festivala çıxarıb!? Gələn ildən onun digər festivallarda yayımına yeni başlanacaq. 

Fransa kino sənayesinə tanış olanlar bilməmiş deyil ki, bu sahə ənənəvi olaraq ermənilərin əlində olub. İstəsəz Ayaz Salayevin Kann festivalında erməni şəbəkəsi ilə bağlı dediklərini xatırlayın. İstəsəz də sadəcə dünya və Fransa erməni diasporunun öndə gedən isimlərindən, Fransada kino, mədəniyyət sektorunun sahibi, Kann festivalının onillərlə rəhbəri Alan Terziyanın adını internetdə axtarış edin. Onun əlaqə və əhatəsinə bir misal: 2017-ci ildən cari 2025-ci ilə qədər UNESCO rəhbəri Odri Azulay Alan Terziyanın kadrı olub və təşkilatı Azərbaycana qarşı yönəldən əməllərlə yadda qalıb.

ABŞ ermənilərin ən çox mənzilləndiyi Kaliforniya ştatındakı festivalında “Məhsəti” filminin elanı: “Gənc aktrisa 12-ci əsrin qalmaqallı şairəsi Məhsəti Gəncəvinin rolunu oynamaq üçün çətinlik çəkir...” “Origine Films” şirkətinin filmi festivala çıxardığı Kaliforniya festivalının saytında film haqda deyilir: “Azərbaycan-Rumıniya” birgə istehsalı olan filmdə gənc teatr aktrisası Mina, qalmaqallı 12-ci əsr şairi Məhsəti Gəncəvi rolunu canlandırmaqda çətinlik çəkir. Dostlarının təklifi ilə ilham axtarışı üçün şəhərdə bir gecə klubuna gedir. Orada cazibədar bir gəlmə-qəriblə qarşılaşır və onların arzuları Şərq nağılındalı kimi gerçəkləşir.”

 “Məhsəti” filmi 44 günlük Vətən müharibəsi gedərkən çəkilib. “Film harada, nə vaxt çəkilib?”- Suad Qaranın dilindən...

Filmlə bağlı müzakirələrdən məlum oldu ki, onun nə vaxt, harada, kimin maliyyəsi ilə çəkiməsi, baş rol ifaçısının kimliyinə dair heç kimin xəbəri yoxdur. “Məhsəti” filmi Azərbaycan xalqı 44 günlük Vətən müharibəsinə, Qarabağda haqq savaşına qalxan günlərdə çəkilib! Film əvvəlcə “Şaftalı” adlanıb... 4 il əvvəl şəhərin mərkəzində nümayiş-performans təqdim edilib.

Beş il əvvəli, müqəddəs tarixi günləri xatırlayın. Xalq olaraq hər gün cəbhə xəbərlərini, Rəşadətli Ordumuzun işğalçı düşməndən torpaqlarımızı, bu gün hansı kəndi, şəhəri - necə azad etməsi ilə bağlı Ali Baş Komandanın paylaşdığı cəbhə xronikasını ürək döyüntüsü ilə gözlədiyimiz bir vaxtda, Suad Qara tamamilə Nowar-çı olan komandası ilə erotik pornodram çəkirdi...

Xalqımız 44 günlük Vətən müharibəsinə, Qarabağ uğrunda ölüm-dirim savaşına qalxanda Suad Qaranın çəkdiyi “Hərb və sülh” filmi deyildi. Filmdə söhbət Avropadan əvvəl (1918-ci ildə) Azərbaycanda qadınlara seçki hüququnun verilməsindən, yaxud dövlətimizin ilk şairəmizin azadfikirli yaradıcılığına verdiyi yüksək dəyərlə də bağlı deyildi.

Filmdə otuz il işğal altında olan torpaqları azad etməyə könüllü gedən oğulları cəbhəyə yola salan, sonra şəhid xəbəri gələn həmin oğulları son mənzilə yola salan ana-bacılar, həyat yoldaşları da mövzu deyildi. Suad Qara Vətən müharibəsinin ən qızğın çağında “Məhsəti” filmində - Azərbaycanda ilk şairə qadının irsinə, düşündüyü kimi “feminist” eyvandan da deyil, əxlaqsız eyvandan, malik olduğu zehniyyətindən baxışını çəkirdi .

Vətən müharibəsi vaxtı çəkilən film 2021-ci il oktyabrın 21-də - Vətən müharibəsinin 25-ci gününün idönümündə nümayiş etdirilib. Həmin gün xalqımız Zəngilanın azad edilməsinin 1-ci ildönümünü qeyd edirdi və dövlət başçımız Zəngilanda 30 il sonra evlərinə qayıdan soydaşlarla görüş keçirirdi.

Suad Qaranın “üzr” postunda 2 dəfə vurğuladığı “hər zaman” sözləri ilə gerçək əməlləri arasında bütün fəaliyyəti boyu - “hər zaman” uçurum olub və tək bir yazıda əhatə edilməsi mümkün deyil. Hələkik bu yazıda filmin çəkildiyi zaman və məkanı, baş rola seçilən aktrisanın, qalan heyətin kimliyi ilə bağlı məlumatlar təqdim edilir.

Film əvvəlcə “Şaftalı”, sonra “Məhsəti” adlanıb. Suad Qaranın “kəşfinə” görə, “şaftalı feminizmin simvolu, manifestasiyasıdır.

4 il əvvəl “Şaftalı” adı ilə performans-nümayişində Suad Qara çıxış edib. Və deyib: “Bizim filmimiz belə yaranıb, müharibəyə, koronavirus qadağalarına baxmayaraq komandamızın mətanəti sayəsində biz bu işi ərsəyə gətirə bildik!”

Şaftalının feminist olması... Performansda şaftalı meyvəsinin, çiçəklərinin “erotik- simvolik” rəmz daşıması, Məhsətinin rübailərində ondan çox bəhs edilməsi qeyd edilib. Sitat: “Şaftalı-feminist manifestasiyadır.”

Beləliklə “hər zaman xalqın və dəyərlərin yanında olduğunu” deyən Suad Qara Vətən müharibəsi gedən günlərdə və postmüharibə günlərində tamamilə başqa dəyərlərin peşində, başqa yerdə olub, “Şaftalı-Məhsəti” filmini çəkib. ”Səhər yeməyi” adlı ilk qısa filmini nümayiş etdirib. Cəbhədəki erməni hərbi cinayətlərindən, Gəncə və Bərdədə dinc əhaliyə raket hücumunu deyil, Azərbaycanda məişət zorakılığını müzakirə edib.

Filmin çəkildiyi və nümayiş olunduğu məkanla bağlı ayrıca yazacağıq, çünki bütün sirrlər Suad Qaranın yeddi il əvvəl “işğal etdiyi” həmin bu məkanda gizlidir.

Beləliklə, torpaqlarımızın 20%-i Qarabağda azad ediləndə, mənəviyyatımızın 20%-nin burda işğalına başlanmışdı - deyə bilərik.

 Məhsəti rolunun ifaçısı...“Milli-mental aktrisa”

Suad Qaranın: LGBT-çi, AXCP-çi, “Nowar”-çı, anarxofeminist aktivist Fərqanə Abdulla və digər komanda üzvləri ilə işbirliyi necə başlayıb?

Yuxarıda qeyd edilən, mədəniyyət və mənəviyyatımızla bağlı baş verənlərə susqun qalanlar fonunda yaranan boşluqda mədəni, ədəbi-bədii gündəmimizdə baş verənlərə yazıçı münasibətini bildirmək kimi vacib missiyalı yeni təşəbbüsün aparıcısı, yazıçı, publisist Şərif Ağayarın baxışları diqqəti cəlb etdi. Filmə sıradan adi izləyicinin deyil, “Yazıçı postu”ndan görünən mənzərə vacib idi.

Yazıçı, publisist Şərif Ağayar baş rol ifaçısını müdafiə etdi, hətta onu “abırlı”,“milli -mental aktrisa” adlandırdı. Bu “Məhsəti”-Fərqanə Abdullanın “məsum” açıqlamasına”(gerçəkdə-qazlaytinq) aldanma, emosional manipulyasiyaya məruz qalmamı idi? Bəlkə, əksinə,yazıçı onu yaxşı tanıdığı üçün müdafiə etdi?

Tənqid hədəfini dəqiq nişan alan, sərt söz seçimində güzəşt tanımayan, “MMA döyüş” üslublu tənqid tərzi, zərbəçi arqumentləri ilə tanınan yazıçımız baş rol oyunçusuna böyük bonus verdi, “milli-mental aktrisa” adlandırdı. Sitat: “Aktrisaya o qədər təzyiqlər oldu ki, o açıqlama verməli olub ki, ”öpüşdüyüm öz ərimdir”. Təsəvvür edirsiz, Azərbaycanda kinonun vəziyyəti nə yerdədir?... Eşitdiyimə görə Fərqanə çox istedadlı aktrisadır...).

 Fərqanə Abdullanı gerçəkdən tanımayanlar və Şərif Ağayar üçün “aktrisa”nın fəaliyyəti haqda

Məhsəti rolunun ifaçısı “milli-mental”, “utancaq-məsum”, Vətən müharibəsi gedişində film çəkilişində olan Nowar-çı Fərqanə Abdulla haqqında. 

 Azərbaycanda son on ildə “feminizm” adlandırılan, gerçəklikdə dünyada bu hərəkatın 4 dalğasının heç birinə dəxli olmayan aktivizmin formalaşdırılması cəhdləri baş verdi. Araşdırmalardan məlumdur ki, siyasi müxalifədən ümidlərini kəsən Qərb ölkələri ölkədaxili sabitliyə müdaxilə etmək üçün daha hiyləgər üsula əl atdı. Sitat: “Qərb Azərbaycanda partiyaları, medianı dəstəkləmir, müxalifətə dəstəkdənsə, LGBT və feminizmə dəstək verir" (İlkin Rüstəmzadə.Nidaçı). Özəlliklə müsəlman ölkələrdə “radikal feminizm ,anarxist və LGBT ideologiyanın patriarxat üzərində qələbəsini” təmin edəcək, çətir olaraq feminist, anarxist, LGBT-çilər ətrafına ölkədə ehtimal edilən bütün narazı qüvvələrin (AXCP-çi, radikal dindar, nihilist, anarxist, solçu və s.) total şəbəkələşməsinə milyonlar ayrıldı (Bu barədə ayrıca yazılacaq.)

Məhsəti rolunu ifaçısı Fərqanə Abdulla-Nərmin Şahmarzadə və Gülnarə Mehdiyeva, Zümrüd Yağmur və qızları, bu məqsədlə yaradılan şəbəkənin aparıcı aktivistləridir.

2019-cu ildən bəri keçirilən 8 mart və s. aksiyalar məlumdur. F.Abdullanın aktivist fəaliyyəti çox geniş olduğu haqla yazıçı Şərif Ağayarın onu tanımaması, ”milli-mental, utancaq və abırlı” adlandırması təbii ki, inandırıcı deyil. Yeri gəlmişkən, yazıçının feminist hərəkatın, LGBT ideologiyanın Azərbaycandakı özəlliklə mutasiyaya uğramış eybəcər formasına rəğbəti də, “rəngli adamlar, rənglərlə” bağlı kitabları da mediadan məlumdur. Belə halda tanıdığın aktrisa və hərəkatla bağlı “eşitdiyimə görə yaxşı aktrisadır” demək, onun yanında “milli” kimi ulu sözü yazmaq səmimi görünmür.

Uzun alındığı üçün Məhsəti - Fərqanə Abdullanın Nowar-çı, anarxo-feminist və LGBT ideologiyasını Azərbaycanda yaymaq tapşırıqını alan, bu yöndə aktivizm hərəkatının Nərmin Şahmarzadə və Gülnarə Mehdiyeva ilə “bani-başçıları, üçlük” olması ilə bağlı sadəcə mediada yer alan xəbərlərdən şəkillərlə xatırladırıq. 

Nowar-çı, anarxo-feminist və AXCP-çilər “Milli-mental aktrisa”nın yazdıqları..

Fərqanə Abdulla AXCP sədr müavini Fuad Qəhrəmanlının qızı Sənay Yağmurun müdafiəsinə aksiyada

“Məhsət” - Fərqanənin AXCP-çi Zümrüd Yağmur, Sənay Yağmurun öz xalası oğluna qarşı məhkəməsində məhkəmə binasına təxribatda iştirakı

Mədəniyyət, sənət, dəyərlər-hər bir xalqın milli kimliyinin DNT-si, varlığının qarantıdır. Nə tarixdə, nə də dünyada mədəni kimliyini və irsinin qoruya bilməyən, onu gələcək nəsillərə ötürə bilməyən heç bir dövlət mövcudluğunu qoruyub saxlaya bilməyib. XXI əsrə heç də bütün dövlətlər gəlib çıxa bilməyib. İndiyədək çökdüyü, məhv olduğu deyilən 14 sivilizasiyanın çöküb hamısı “Toynbi məqamına”-mədəni-milli kimliyi qoruya bilmədiyi, zamanın çağırışlarına cavab verə bilmədiyi üçün məhv olub. Xarici təsirlərə, başqa sivilizasiyanın mədəni kimliyi ilə qarşılaşanda özünü qorumayan mədəniyyət sağ qala bilməz. YALNIZ ÖZÜNƏ MƏXSUS OLAN MƏDƏNİ KİMLİYİ toquşan mədəniyyətlərin şahmat taxtasında yox olub gedir...

Netflix-in hər kəsin telefonunda qlobal ekrana çevrildiyi hazırkı dövrdə bu “müqəddəs yeri” qətiyyən boş qalmır. Kainatdakı superkütləvi “qara dəlik” effekti ilə yabançı dəyərləri, milli və mənəvi olmayan hər şeyi cəzb edir. Üstəlik də bəlli düşmənlərimizin “müqəddəs boş yerlərimiz” üçün pusquda durduğu hazırkı dövrdə.

Hələ Aristotel "Poetika" əsərində faciə və poeziya nümunəsində dəyərlərin formalaşmasında sənətin alternativi olmayan missiyası haqda yazıb. Bu missiyanın dərk edilməsində Suad Qara zehniyyəti Z.Freydin nəzəriyyəsindəki-insanın psixoanalitik inkişafında qət etdiyi 3 mərhələdən: İd (şüuraltı,instinkt), Eqo (məntiq və ağıl) və Supereqo.(əxlaq qaydaları,sosial normalar)- 1-cisində ilişib qalıb.

Növbəti yazının anonsu...

On illərlə mədəniyyətə rəhbərlik edən nazir qızının fəaliyyəti, onun akademik terminlə qeyri-peşəkar “professional” olmayan reallıqda LGBT-çi, AXCP-çi, “Nowar”-çı, anarxofeminist, ekoanarxist aktivistlərdən ibarət film komandası və o cümlədən Fərqanə Abdulla ilə işbirliyi necə ortaya çıxıb? Suad Qara və komandasını “Məhsəti” filmini çəkdiyi və ilk təqdim etdiyi özünü “Salaam Sinema sənət məbədi”nin (!?) fəaliyyəti nədən ibarətdir? “Rəngli inqilabları” dəf edən Azərbaycanda “mavi inqilab” ssenarisinin reallaşdırmaq planlarında “LGBTQ lobbiçi gettonun” yaradılması yönündə Suad Qaranın himayəsi ilə fəaliyyət göstərən bu məkanda on ilə yaxındır nə işlər görülüb? Əbülfəs Qarayevin qızı anarxofeminizm, LGBT, ekoanarxizm, Nowar-çı və s. çətir altında ölkədə radikal-avanqard müxalifət formalaşdırmaq, AXCP, radikal islamçılar, ümumilikdə bütün “kritik kütləni”-narazı kəsimi şəbəkələşdirmək, lazım olan “X”anında anidən səfərbər etmək ssenarisini və ev tapşırığını kimlərdən alıb? Bu yöndə artıq hansı işlər görülüb?

Ardı var..

2025-ci ilin dekabr ayı üzrə dünyada mal ətinin orta satış qiymətləri açıqlanıb. 

“Numbeo” portalının məlumatlarına əsasən, müxtəlif ölkələrdə 1 kiloqram mal ətinin qiyməti kəskin şəkildə fərqlənir. Siyahıya görə ən yüksək qiymətlər əsasən inkişaf etmiş Avropa ölkələrində, ən aşağı qiymətlər isə Asiya və Afrika dövlətlərində qeydə alınıb.

Məlumata görə, Azərbaycanda 1 kiloqram mal ətinin orta qiyməti 10,3 dollar təşkil edib. Bu göstərici ilə Azərbaycan region ölkələri arasında orta mövqedə qərarlaşıb.

Reytinqə İsveçrə başçılıq edir. Bu ölkədə 1 kiloqram mal ətinin qiyməti 46,6 dollar olub. İsveçrədən sonra siyahıda Norveç (30,7 dollar), Cənubi Koreya (26,5 dollar), Lüksemburq (26,2 dollar) və Avstriya (23,6 dollar) yer alıb.

Həmçinin Finlandiya (22,8 dollar), İsrail (22,8 dollar), Fransa (21,9 dollar), Sinqapur (21,4 dollar) və Honq Konq (20,9 dollar) da mal ətinin bahalı satıldığı ölkələr sırasındadır.

Türkiyədə 1 kiloqram mal ətinin orta qiyməti 18,9 dollar olub. Qonşu və region ölkələrində qiymətlər nisbətən aşağıdır. Belə ki, Ermənistanda qiymət 12 dollar, Azərbaycanda 10,3 dollar, Özbəkistanda 10,3 dollar, Rusiyada 10 dollar, Gürcüstanda 9,8 dollar, İranda 9,3 dollar, Moldovada 8,9 dollar, Belarusda 8,6 dollar, Qazaxıstanda 7,5 dollar, Ukraynada isə 7,2 dollar səviyyəsində qeydə alınıb.

Mal ətinin ən ucuz satıldığı ölkələr sırasında Pakistan önə çıxır. Bu ölkədə 1 kiloqram mal əti 4,6 dollar təşkil edib. Pakistanla yanaşı, Nigeriya (4,6 dollar), Keniya (5,2 dollar), Hindistan (5,5 dollar), Nepal (5,7 dollar), Zimbabve (5,9 dollar), Banqladeş (6,5 dollar), Boliviya (6,6 dollar), Dominikan (6,6 dollar) və Braziliya (6,7 dollar) da ucuz ölkələr sırasında yer alıb.

Rəqəmlər göstərir ki, dünyada mal ətinin qiyməti ölkələrin iqtisadi səviyyəsi, istehsal imkanları və daxili bazar xüsusiyyətlərindən asılı olaraq ciddi şəkildə dəyişir. Azərbaycan isə bu siyahıda nə ən bahalı, nə də ən ucuz ölkələr sırasında yer alır və orta qiymət qrupunda qərarlaşıb.

Azərbaycan və Türkiyə silahlı təcavüzə məruz qaldıqda bir-birinə qarşılıqlı hərbi yardım göstərəcək.

Bu, Prezident İlham Əliyevin təsdiqlədiyi “Azərbaycan Respublikasının Müdafiə Nazirliyi ilə Türkiyə Respublikasının Milli Müdafiə Nazirliyi arasında qarşılıqlı hərbi təhlükəsizliyin möhkəmləndirilməsinə dair Anlaşma Memorandumu”nda əksini tapıb.

Sənəd 8 maddədən ibarətdir.

Razılığa əsasən, tərəf dövlətlər birinin silahlı təcavüzə məruz qaldığı halda BMT Nizamnaməsinin 51-ci maddəsi ilə tanınan fərdi və birgə özünümüdafiə hüquqlarının həyata keçirilməsi üçün bir-birlərinə qarşılıqlı yardımın göstərilməsi öhdəliyini götürürlər.

Tərəflərin bir-birlərinə hərbi yardım göstərməsi onlardan birinin sorğusu əsasında və buna dair milli qanunvericiliklərində müəyyən edilmiş qaydaya uyğun olaraq həyata keçirilir. Tərəflər dinc dövrdə yuxarıda qeyd edildiyi kimi mütəmadi olaraq birgə hərbi təlimlər və manevrlər keçirirlər.

Memorandum yalnız hərbi əməkdaşlıq və hərbi təhlükəsizlik sahəsindəki məsələləri əhatə edir və bu çərçivədə yalnız müdafiə sahəsində qarşılıqlı yardım, təlim, təchizat və tərəflərin birlikdə fəaliyyət qabiliyyətinin artırılmasını ehtiva edir.

Tərəflər, öz milli qanunvericiliklərinə uyğun olaraq, hərbi sahədə məlumat mübadiləsini və hərbi kəşfiyyat əməkdaşlığını gücləndirirlər, buna müvafiq olaraq, hərbi təhlükəsizlik sahəsində əldə olunan məlumatları ( məxfi, tam məxfi, xüsusi əhəmiyyətli) bir-birləri ilə paylaşa və bu məlumatlardan birgə əməliyyatlar zamanı istifadə edə bilərlər.

Tərəflər arasında bu Memorandumun təfsiri və ya həyata keçirilməsi ilə bağlı yaranan fikir ayrılıqları yalnız tərəflər arasında keçiriləcək danışıqlar və məsləhətləşmələr yolu ilə həll edilir.

Anlaşma Memorandumuna tərəflərin qarşılıqlı yazılı razılığına əsasən istənilən zaman düzəliş və ya əlavələr edilə bilər.

Prezident İlham Əliyevin tapşırığına uyğun olaraq işğaldan azad edilmiş ərazilərə Böyük Qayıdış çərçivəsində Xocalı rayonunun Şuşakənd və Xanyurdu kəndlərinə, Xocavənd rayonunun Qırmızı Bazar qəsəbəsinə və Zəngilan rayonunun Məmmədbəyli kəndinə növbəti köç karvanı yola salınıb.

Mediaxeberleri.Az xəbər verir ki, köç edənlər respublikanın müxtəlif bölgələrində, əsasən, yataqxanalarda, sanatoriyalarda və inzibati binalarda müvəqqəti məskunlaşmış ailələrdir.

Bu mərhələdə Xocalı rayonunun Şuşakənd kəndinə 20 ailə (83 nəfər), Xanyurdu kəndinə 12 ailə (50 nəfər), Xocavənd rayonunun Qırmızı Bazar qəsəbəsinə 37 ailə (169 nəfər), Zəngilan rayonunun Məmmədbəyli kəndinə isə 29 ailə (147) nəfər köçürülür.

Azərbaycan Mərkəzi Bankı (AMB) 2026-cı ildə pul siyasəti qərarlarının ictimaiyyətə açıqlanması qrafikini dərc edib.

Mediaxeberleri.Az xəbər verir ki, bu barədə Azərbaycan Mərkəzi Bankının 2026-cı il üçün pul siyasətinin əsas istiqamətləri barədə bəyanatında məlumat yayılıb.

2026-cı ildə faiz dəhlizinin parametrlərinə dair qərarlar 8 dəfə olmaqla (4 fevral, 2 aprel, 6 may, 24 iyun, 5 avqust, 23 sentyabr, 4 noyabr və 23 dekabr) təqdim ediləcək.

Qeyd olunan tarixlərdən 2026-cı ilin 4 fevral, 6 may, 5 avqust və 4 noyabr tarixlərində qərarın açıqlanması mətbuat konfransı ilə müşayiət olunacaq, həmçinin həmin günlərdə ekspertlərlə görüşlər keçiriləcək.

Qərarlar elan olunduqdan sonrakı iş günündə qüvvəyə minəcək.

Tut yarpaqlarında olan ultrafiltrlənmiş qlüten zülalı piylənmədən əziyyət çəkən insanlarda qaraciyərin fəaliyyətinə yaxşı təsir göstərir.

Mediaxeberleri.Az xəbər verir ki, bu, "Food & Function" jurnalında dərc edilən araşdırmadan məlum olur.

Qlütenlər taxıl toxumlarında və bitkilərin yaşıl hissələrində olan sadə zülallardır. Onların bəziləri unun tərkibindəki qlütenin bir hissəsidir, onların tərkib və xüsusiyyətləri çörəyin keyfiyyətinə təsir göstərir. Bu maddələrin digər xüsusiyyətlərini öyrənmək üçün elm adamları onları bakteriyalardan təmizləyərək, siçanlar üzərində təcrübələr aparıblar.

Tut qlüteni qaraciyərdə piy yığılmasını azaldır, triqliserid və xolesterin səviyyələrini aşağı salır. Təcrübə nəticəsində yağlı pəhrizdə olan heyvanlarda iltihab və qaraciyərin zədələnmə əlamətləri azalıb, heyvanlarda qan dövranı yaxşılaşıb.

Müəlliflər qlütenin metabolizmə, o cümlədən öd turşularının və amin turşularının ifrazına təsir etdiyini bildirirlər. Bu isə orqanizmdə piy yükünün azalmasına kömək göstərir.

Asya Əhmədovanın “Sən Vətənsən” adlı poeması oxuculara təqdim olunub.

Mediaxeberleri.Az xəbər verir ki, poema Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı, şəhid Surxay Əbdül oğlu Noçuyevin xatirəsinə həsr olunub. Kitabda real hadisələrə əsaslanaraq birinci Qarabağ müharibəsinin ağrı-acısı, çətinlikləri və ikinci Qarabağ müharibəsində Zəfərə gedən yol bədii dildə təsvir edilib.

Əsərdə 1993-cü ilin oktyabrında öz yurd-yuvasından qovulan, soyuq, yağışlı payız günlərində evsiz-eşiksiz qalan, düşmən əlinə keçməmək üçün Araz çayına üz tutan çarəsiz insanların başına gələnlər, əhalinin sağ qalması üçün canını fəda edən qəhrəman oğullar və kəndləri ermənilər tərəfindən işğal olunarkən hələ 5 yaşı olan balaca Surxayın bir zabit kimi yetişərək torpaqların azad edilməsində göstərdiyi qəhrəmanlıqlardan bəhs olunur. Baş qəhrəman Surxay Noçuyevin timsalında 44 günlük Vətən Müharibəsi qəhrəmanlarının döyüş yolu yad olunur. Poemada güclü vətənpərvərlik hissi, şəhidlərimizə hörmət, ehtiram və zəfər təntənəsinə böyük rəğbət hissi vardır. Kitabda poema janrına xas olan həm dolğun epik lövhələr, canlı döyüş səhnələri, həm də lirik ricətlər, şeirlər rəvan bir dillə təsvir olunmuşdur.

Əhmədova Asya Humayaq qızı 23 noyabr 1975-ci ildə Zəngilan rayonu Məmmədbəyli kəndində anadan olub. Bakı Sosial İdarəetmə və Politologiya İnstitutunun (Hazırda Prezident Yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyası adlanır) Politologiya fakultəsini bitirib. Ali təhsilini bitirdikdən sonra Azərbaycan Dövlət Televiziyasında redaktor, Azərbaycan Respublikası Dövlət Film Fondunda kadrlar işi üzrə mütəxəssis vəzifələrində çalışıb.

A.Əhmədova 20 ildən artıqdır ki, elm sahəsində fəaliyyət göstərir. AMEA-nin Fəlsəfə və Sosiologiya İnstitutunun əməkdaşıdır. Hazırda İnstitutun Beynəlxalq əlaqələr şöbəsinin baş mütəxəssisi və Həmkarlar Təşkilatının sədri vəzifələrini icra edir.

Elmi işlərlə bərabər publisist yazıları və şeirləri ilə də ara-sıra mətbuatda çıxış edir. Ailəlidir, iki övladı var.

 

 

Ukrayna ərazisində, Moldova ərazisində, Gürcüstan ərazisində separatçı yuvalar var.

Mediaxeberleri.Az xəbər verir ki, bu sözləri Prezident İlham Əliyev Ağdam şəhərinə köçən sakinlərlə görüşündə bildirib.

"Bizim həm İkinci Qarabağ müharibəsi, həm antiterror əməliyyatı nəticəsində Ermənistandan qənimət kimi götürdüyümüz və məhv etdiyimiz silahların pul dəyəri təqribən 5-6 milyard dollardır. Bunların dağılmış bəzi nümunələri Bakıda Hərbi Qənimətlər Parkında nümayiş etdirilir, o cümlədən "İsgəndər M" ballistik raketi, hansı ki, ümumiyyətlə, Ermənistanda olmamalı idi. Çünki "İsgəndər M" raketinin ixracı qadağandır. Əgər belə demək mümkündürsə, ixraca açıq olan "İsgəndər E", yəni eksport növüdür. "İsgəndər M" raketi necə Şuşaya zərbə endirdi? Elə bu, böyük sualdır. Yəni pulsuz silah, maliyyə yardımı.

Hər il Amerikada, Fransada marafonlar keçirilirdi. Separatçılar, separatçı liderlər, - hansılar ki, bu gün Bakıda məhkəmə qarşısında cavab verirlər, - oraya vizalar alırdılar. Necə ola bilər? Minsk qrupunun həmsədr ölkələrinə separatçılar necə gedə bilərdilər? Axı digər separatçı ərazilər də var. Onlara Amerikaya, yaxud da ki, Fransaya kimsə viza verə bilər? Gedin, baxın, bu gün nə qədər separatçı inzibati ərazi var?! Ukrayna ərazisində, Moldova ərazisində, Gürcüstan ərazisində separatçı yuvalar var. Onların rəhbərlərinə Amerika, Fransa, Avropa ölkələri viza verə bilər? Yox. Amma erməni separatçılara niyə vizalar verilirdi? Yəni dediyim sözün bir təsdiqi də budur. Onlar telemarafonlar keçirirdi, 100 milyonlarla dollar pul yığırdılar. Onlara gizli mənbələrdən də pul ötürülürdü, bir məqsədlə ki, bu torpaqları əbədi işğal altında saxlasın, Azərbaycan xalqına divan tutsun, bu şəhər və kəndləri daim nəzarət altında saxlasın.

Bax, görün biz kimlərlə kəllə-kəllə getmişik. Biz görün Ermənistana olan hansı dəstəyin fonunda İkinci Qarabağ müharibəsində Qələbə qazanmışıq. Yəni, ona görə bütün bunlar, necə deyərlər, həm düzgün çatdırılmalıdır, həm də bizim təhsil müəssisələrimizdə, ictimai məkanda dəqiq təqdim edilməlidir, yəni bu unudulmamalıdır və biz də heç vaxt unutmamalıyıq", - dövlət başçısı qeyd edib.

"Bax, bunu mən bir də deyirəm. Mən bunu birinci dəfə deyil ki, deyirəm. Ayıq olmalıyıq, daim güclü olmalıyıq".

Mediaxeberleri.Az xəbər verir ki, bunu Prezident İlham Əliyev Ağdamda 2-ci yaşayış kompleksinin açılışında oraya köçən sakinlərlə görüş zamanı deyib.

"Ona görə biz son 5 ildə ordu potensialımızı böyük dərəcədə gücləndirmişik və keçən ay hərbi paradda bütün dünya bunun bir hissəsini görə bildi. Əbədi sülhə nail olmaq üçün biz hər zaman potensial düşmənlərimizdən bir neçə dəfə güclü olmalıyıq. Bunu təmin edirik və edəcəyik", - Prezident qeyd edib.

Pekin dünya ictimaiyyətini Rusiyanın böyük parçasının Çin tərəfindən necə ilhaq olunması ssenarisinə hazırlayır.

Vladimir Putinin bu yaxınlarda yerli və beynəlxalq KİV nümayəndələri qarşısında səsləndirdiyi bəyanatlardan belə anlaşılır ki, onun ölkəsinin gələcək aqibəti barədə mülahizələri Rusiyanın geostrateji mövqeyinin yeni dünya nizamında meydana gətirəcəyi reallıqlarla ziddiyyət təşkil edir. Dünyann iki nəhəng güc mərkəzi - Avropa ilə Çin arasında yerləşən və iqtisadi-texnoloji geriliyi ilə yanaşı, insan resursu sarıdan da korluq çəkən Rusiyanın Ukraynada geostrateji qələbə qazanacağına ümid bəsləməsi siyasi məntiqə uyğun gəlmir. Aydın görünür ki, sözügedən bu iki güc mərkəzi Rusiyanın aparıcı qlobal oyunçuya çevrilməsinə imkan vermək fikrində deyil.

Gələn ilin yanvarında Rusiya-Ukrayna müharibəsinin müddəti Sovet İttifaqı ilə Almaniya arasında 1941-1945-ci illərdə gedən müharibə ilə eyniləşəcək. Belə görünür ki, bu gedişlə Ukraynadakı müharibə öz müddətinə görə rusların “Böyük Vətən Müharibəsi” adlandırdıqları savaşı geridə qoyacaq.

Rusiyanın qərb cinahında üzücü müharibə sürdürərkən, ölkəsinin az məskunlaşmış şərq tərəfinin itirilməyəcəyinə Putinin əmin olması isə siyasi körafəhimlikdir. Belə ki, Putin Ukraynada guya NATO-nun genişlənməsinin qarşısını almaqla məşğul olduğu bir vaxtda onun “müttəfiqi” olan Pekin “Overton pəncərəsi” ni işə salaraq dünya ictimaiyyətini yaxın gələcəkdə Rusiyanın böyük parçasının Çin tərəfindən necə ilhaq olunması ssenarisinə psixoloji cəhətdən hazırlayır. Rusiya Federasiyasının ərazisinin təxminən 40 %-inə iddialı olan Çin bəlkə də uzun illərdir ki, Rusiyanın hansısa müharibəyə başlamasını fürsət kimi gözləyib. Çinlilər öz tarixlərinə həssas yanaşırlar və ən çətin tarixi dönəmlərində ərazilərinin böyük qisminin Rusiyaya güzəştə gedilməsiylə barışmaq niyyətində deyillər. Bunu dünyanın bir çox iri dövlətlərində də yaxşı bilirlər.

Məsələn, 2014-cü ildə Si Cinpin Berlində olarkən Almaniya kansleri Angela Merkel ona 1735-ci ildə Almaniyada hazırlanmış və Rusiyanın Uzaq Şərqini Çinin sərhədləri daxilində göstərən “Çinin ilk dəqiq xəritəsini” hədiyyə etmişdi. Almaniya bununla Çinə Rusiyanın şərq ərazilərinin kimə məxsus olmasını xatırlatmaqla uzağa hesablanmış mesaj verirdi.

Rusiyanın Ukraynada apardığı müharibənin uzanması bu gün səssiz dayanmış və özünü Kremlə Rusiyanın müttəfiqi kimi göstərən Çinin geostrateji maraqlarına tam cavab verir. Rəsmi tərəfdən Çin təmikinli və səbrli siyasət yürütsə də, onun mətbuat orqanlarında Rusiyanın zəifləyib əldən düşəcəyi və parçalanacağı təqdirdə Uzaq Şərq bölgəsinə məxsus ərazilərin Çinə birləşdirilməsinin məqsədəuyğunluğu barədə vaxtaşırı məqalələr dərc olunur. Pekin rəsmiləri bu tərz yazıların dövlət siyasəti ilə əlaqəsi olmadığını bəyan etsələr də, aydındır ki, bu cür proseslər məhz belə yazılardan, təbliğatdan başlayır.

Bu yaxınlarda Çinin ən böyük mediaholdinqlərindən biri olan “NetEase” platformasına məxsus “163.com” internet potalında “Çin ən pisinə hazır olmalıdır: əgər Rusiya dağılarsa, 7 milyon kvadrat kilometrilk ərazini itirmək olmaz” başlıqlı məqalə gedib. Çin mətbuatı yazır ki, bu ərazilərdən səmərəli səviyyədə istifadə etməkdən ötrü, Rusiyanın nə adamı, nə də pulu var və üstəlik Ukraynada gedən müharibə onun son resurslarını da sümürür. Məqalə müəllifi yazır: “Onu güclə ələ keçirməyə çalışmağın mənası yoxdur - bu, Krımda olduğu kimi qlobal təcridə səbəb olardı. Ağıllı yanaşma daha güzəştli olmaq, pul və insan resurslarına investisiya qoymağa davam etmək, uzunmüddətli müqavilələr imzalamaq və bölgədəki Çinpərəst qüvvələri dəstəkləməkdir".

Çinin Rusiyaya ərazi iddiası yeni deyil və bu məsələ hələ Mao zamanı da SSRİ rəhbərliyi qarşısında qadırılıb.

Rusiya ərazilərinin bir qismini öz tarixi torpaqları hesab etməsinin əsası var. 1858-ci ildə “Ayqun müqaviləsi”nə əsasən Çin 600 min kvadrat kilometr ərazini Rusiya imperyasına verməyə məcbur qalmışdı. İki ildən sonra isə Pekin müqaviləsinə əsasən Çin Saxailn adası da daxil olmaqla Rusiyaya əlavə 400 min kvadrat kilometr torpaq vermişdi və beləliklə, iki il ərzində Çin 1 milyon kvadrat kilometr ərazi itirmişdi. İndi Çin həmin dönəmlərlə müqayisəyə gəlməyəcək dərəcədə güclənib. Ancaq maraqlı məqam ondan ibarətdir ki, əgər Çin 1 milyon kvadrat kilometr ərazi itiribsə, o zaman indi hansı səbəbdən 7 milyon kvadrat kilometrin ilhaq olunmasının həvəsinə düşüb?

Rusiyanın nə qədər ərazisinin Çinə qatılacağı ilə bağlı ideya yalnız qeyri-rəsmi xarakterlidir və bu barədə yekdil fikir yoxdur. Hadisələrin dinamikasını izləyən çinlilər arasında maksimalistlər var və onlar hesab edirlər ki, təkcə Çinin itirdiyi tarixi ərazilərlə kifayətlənmək olmaz, daha ekspansionst siyasət yürütmək lazımıdr. Onların fikrincə, Rusiyanın Uzaq Şərq Federal Dairəsini əhatə edən bütün ərazilərin Çinin tərkibinə keçməsi məqsədəuyğundur, çünki yalnız belə olan təqdirdə Arktikaya birbaşa yol açılır.

Çinin başlıca niyyəti sərbəst şəkildə Arktik zonaya çıxmaqdır. Bildiyimiz kimi son dövrlər qlobal istiləşmə ilə əlaqədar Arktikada əlverişli hava şəraitinin meydana gələcəyi və nəticədə Yer kürəsinin bu hissəsinin dəniz nəqliyyatına yararlı hala düşəcəyi proqnozlaşdırılır. Çinin okeana çıxışı olsa da oradakı relyef çox mürəkkəbdir və istər Sakit okeana və istərsə də Hind okeanına açılmaq üçün Çin donanması bir çox ölkələrin əhatəsindəki dar boğazlardan istifadə edir.

Rusiya Federasiyası səkkiz federal dairəyə bölünür və bunların içərisində sahəsinə görə ən böyük(təxminən 7 milyon kvadrat kilometr), əhali sayına görə isə ən kiçik olanı (7,8 milyon nəfər) Uzaq Şərq Federal Dairəsidir. İqtisadiyyatı təbii resursların istismarına söykənən Rusiyanın əhalisi ən az olan Uzaq Şərq Federal Dairəsi insan resusrsu böyük olan Çinlə həmsərhəddir.

Çinli miqrantların Rusiyadakı sayının durmadan artması yerli əhali arasında narazılığa səbəb olsa da, iqtisadi sistemə inteqrasiya prosesi elə gedir ki, Çinsiz ruslar həm müharibədə məğlub olarlar, həm də iqtisadiyyatları çökər.

Rusiya torpaqlarının ələ keçirilməsində Pekinin önündə ən böyük əngəl Moskvadan daha çox Yaponiya və ABŞ ola bilər. Bu iki dövlət Rusiyanın parçalanması təqdirində Çinin böyük iştahının nələrə gətirib çıxaracağını yaxşı bilirlər. Bu səbəbdən də onlar Rusiyanın uzaq şərqinin Çin tərəfindən təkbaşına həzm edilməsinə imkan verməməyə çalışacaqlar.

Heş şübhəsiz ki, ABŞ, Yaponiya və Avropa kimi Çin də yeni dünya nizamına hazırlaşır. Bu proses İkinci dünya müharibəsi və ondan sonrakı dövr ilə müqayisədə daha sərt üsullarla gedəcək və ümumi yekunda planetin geostrateji təsir balansına və qlobal maliyyə-valyuta sxeminə yeni format verəcək. Ona görə, Çin Rusiyanın parçalanmasının qaçılmaz olduğu qənaətindədir və ən maksimalist iddia ortalığa qoymaqla, güclü rəqibləri - ABŞ və Yaponiya ilə müəyyən razılşamaya gedə bilər.

Vaqif Nəsibov

“AzPolitika.info”